Zaburzenie afektywne dwubiegunowe

Witajcie.
Dzielę się z Wami obszernym artykułem, który znalazłam. 🙂
Powodzenia dla tego, który przebrnie do końca. 🙂

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe (choroba afektywna dwubiegunowa – CHAD, choroba maniakalno-depresyjna)

Wielu z nas od czasu do czasu miewa zarówno stany obniżonego nastroju jak i stany nadmiernego pobudzenia. Stykając się z sytuacjami trudnymi, które przerastają nasze dotychczasowe umiejętności zaradcze, bywa że odczuwamy przygnębienie, rozdrażnienie, płaczliwość, niechęć do podejmowania jakiejkolwiek aktywności, na nic nie mamy siły i ochoty. Jeżeli natężenie bodźca stresującego jest silne bądź/i oddziałuje on na nas przez dłuższy czas, to często mówimy, że dopadła nas chandra czy nawet depresja. Natomiast bywa również i tak, że ze względu na coś miłego co wydarzyło się w naszym otoczeniu, bądź niejednokrotnie bez istotnej przyczyny, dopada nas przypływ podniecenia, radości, niemal euforii. Czujemy nagły przypływ sił, mocy, co owocuje wrażeniem, że jesteśmy znacznie silniejsi niż w rzeczywistości. Każdy z nas miewa takie chwile. Jednakże co wówczas, gdy odczuwany nastrój i inne związane z nim czynniki występują w znacznym nasileniu, niemal sięgając skrajnych granic i występują naprzemiennie bez możliwości wyróżnienia jasnej przyczyny poprzedzającej ów stan? Jest to sygnał, że najprawdopodobniej osobie towarzyszy jeden z rodzajów zaburzenia afektywnego dwubiegunowego.
Zaburzenia afektywne zawdzięczają swą nazwę bezpośredniemu związkowi z afektem=> czyli emocjami, doświadczanymi stanami a więc i naszym nastrojem. Nieodłącznie związane są z nim dwa skrajne stany: mania- stan cechujący się intensywnym i nieadekwatnym uczuciem podniecenia i euforii, oraz depresja- uczucie niezwykle głębokiego smutku i przygnębienia. Ci z nas, którzy odczuwają „huśtawkę” tych dwóch nastrojów możliwe, że doświadczają zaburzenia afektywnego dwubiegunowego. U wielu osób pomiędzy epizodem nadmiernego pobudzenia psychoruchowego a epizodem silnie obniżonego nastroju odnotowuje się okres w miarę normalnego funkcjonowania (stan remisji). U niektórych wyróżnia się stany mieszane( współwystępowanie objawów manii i depresji) pomiędzy kolejnymi epizodami manii i depresji.

 
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe-podział, przebieg, współwystępowanie innych zaburzeń

Zaburzenie nastroju w którym obecne są epizody manii bądź hipomanii i depresji. Zaburzenie afektywne dwubiegunowe (dalej określane jako z.a.d.) rzadziej występuje niż jednobiegunowe. Ryzyko występowania tego zaburzenia wynosi od 0.4%-1.6% (nie odnotowano istotnej różnicy u poszczególnych płci), zaburzenie jednobiegunowe ( depresja wielka) dotyka w przybliżeniu 21% kobiet i 13% mężczyzn. Nasilenie z.a.d. (podobnie jak jednobiegunowych) może być łagodne , umiarkowane lub poważne. Łagodne do umiarkowanych form nazywamy – cyklotymią, natomiast umiarkowane do poważnych określamy jako zaburzenie afektywne dwubiegunowe (I, II).
Choć początek z.a.d. może nastąpić w każdym wieku to stwierdza się, że typowy okres ujawnienia się choroby ma miejsce pomiędzy 20-30 rokiem życia. Częste są jednak przypadki, kiedy początek choroby ma miejsce między 15-19 rokiem życia, jednakże wówczas rzadziej się ją poprawnie rozpoznaje. Pierwszym zwiastunem zaburzenia jest najczęściej epizod depresji. Jeśli natomiast pierwszy pojawił się epizod manii to częściej u mężczyzn niż u kobiet.
Epizody manii trwają od 2 tygodni do 5 miesięcy; depresji są natomiast nieco dłuższe, od 4 do 9 miesięcy. Istnieją jednak formy z.a.d., które przebiegają z bardzo dużą częstością epizodów chorobowych. Okresy choroby są wówczas krótkie i szybko następują zmiany nastroju (mania przechodzi w depresję i odwrotnie). Wyróżnia się sezonową odmianę zaburzenia, kiedy epizody depresji występują regularnie w miesiącach jesienno-zimowych a okresy wzmożonego samopoczucia wiosną i latem.
Zaobserwowano, że wraz z  z.a.d. współwystępują takie problemy zdrowotne jak zaburzenia lękowe, uzależnienie od alkoholu, substancji psychoaktywnych (narkotyków), zespół deficytu uwagi.
Poniżej przedstawiono klasyfikację zaburzeń afektywnych dwubiegunowych według ICD10 (klasyfikacja międzynarodowa opracowana przez Światową Organizację Zdrowia – WHO)
Zaburzenia Nastroju (afektywne) F30-F39=> zaburzenia afektywne dwubiegunowe F31
F31 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe
F31.0 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod hipomanii
F31.1 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod maniakalny bez objawów psychotycznych
F31.2 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod maniakalny z objawami psychotycznymi
F31.20 z objawami psychotycznymi spójnymi z nastrojem
F31.21 z objawami psychotycznymi niespójnymi z nastrojem
F31.3 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod depresji o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu
F31.30 bez objawów somatycznych
F31.31 z objawami somatycznymi
F31.4 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod ciężkiej depresji bez objawów psychotycznych
F31.5 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod ciężkiej depresji z objawami psychotycznymi
F31.50 z objawami psychotycznymi spójnymi z nastrojem
F31.51 z objawami psychotycznymi niespójnymi z nastrojem
F31.6 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod mieszany
F31.7 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie remisja
F31.8 inne zaburzenia afektywne dwubiegunowe
F31.9 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe nieokreślone
Występowanie różnych rodzajów depresji w zaburzeniach dwubiegunowych według DSM IV (klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego):
Depresja w cyktotymii – aktualnie bądź w okresie minionych dwóch lat osoba przeżywa epizody o charakterze dystymii (przewlekły obniżony nastrój) oraz jeden lub więcej epizodów hipomanii, kiedy osoba odczuwa znacznie podwyższony nastrój , rozdrażnienie, ale bez cech psychotycznych (urojenia, halucynacje).
Depresja w dwubiegunowym zaburzeniu afektywnym I – prócz epizodów wielkiej depresji osoba doświadczyła przynajmniej jednokrotnie stanu manii
Depresja w dwubiegunowym zaburzeniu afektywnym II – prócz epizodów wielkiej depresji osoba doświadczyła przynajmniej jednokrotnie stanu hipomanii
Szerzej o Cyklotymii
Cyklotymia to łagodna forma z.a.d.. Zaburzenie afektywne cechujące się cyklicznymi (naprzemiennymi) zmianami nastroju. Naprzemiennie występują stany depresji i hipomanii (łagodniejsze formy podwyższonego nastroju). Jest to zespół objawów zaburzenia afektywnego, w którego przebiegu nie odnotowuje się objawów skrajnych i cech psychotycznych (urojeń, halucynacji). Występujące epizody maniakalne czy depresyjne nie wpływają na znaczne pogorszenie funkcjonowania psychofizycznego, w porównaniu z ostrymi epizodami wielkiej depresji czy ostrymi epizodami maniakalnymi. W zaburzeniu cyklotymicznym obserwuje się silne wahania nastroju , powodujące zachowania nieprzystosowawcze, jednakże nie aż tak silne, by móc stwierdzić poważne zaburzenie typu zaburzenie afektywne dwubiegunowe I/II.
Epizod depresji w  cyklotymii nie ma charakteru wielkiej depresji. Owszem, cechuje go przygnębienie, brak zainteresowania aktywnością, która dotychczas sprawiała nam radość, brak apetytu, zaburzenia snu (zbyt długi sen/bezsenność), płaczliwość, alienacja, nadwrażliwość na bodźce. Jednakże obecność i nasilenie symptomów nie jest wystarczająca by móc zdiagnozować depresję wielką czy dystymię. Epizody hipomanii cechuje obecność wzmożonej aktywności, podniecenia i zmniejszonego zapotrzebowania na sen. (kryteria diagnostyczne manii zostały omówione przy charakterystyce zaburzenia afektywnego I/II poniżej). Pomiędzy epizodem depresji a hipomanii często występuje okres normalnego funkcjonowania.
By móc rozpoznać cyklotymię trzeba stwierdzić że przynajmniej na przestrzeni dwóch lat pojawiały się liczne epizody depresyjne i hipomaniakalne (u dzieci i młodzieży stwierdza się cyklotymię, jeśli okres trwał przynajmniej rok).
Co wyróżnia zaburzenie afektywne dwubiegunowe od cyklotymii i zaburzeń afektywnych jednobiegunowych?
W odróżnieniu od depresji wielkiej w przypadku tego zaburzenia osoba ma za sobą przynajmniej jeden epizod manii. Występują powtarzające się okresy euforii i depresji ale oprócz powyższych wyróżnia się również epizod mieszany, który cechuje się jednoczesnym występowaniem symptomów depresji wielkiej i manii. Kwestionuje się istnienie jednobiegunowego zaburzenia maniakalnego. Odnotowując epizod manii, hipomanii zakłada się istnienie zaburzenia afektywnego dwubiegunowego I/II bądź cyklotymicznego. Nawroty choroby mogą mieć charakter sezonowy- wówczas rozpoznaje się z.a.d. o przebiegu sezonowym. U większości osób w okresie remisji objawy ustępują i osoby poprawnie funkcjonują. Niestety nie u wszystkich. 20%-30% osób dotkniętych z.a.d. nawet w okresach remisji doświadcza trudności w codziennym funkcjonowaniu prywatnym i zawodowym, u podłoża którego jest chwiejny nastrój.
Faza depresyjna w zaburzeniu dwubiegunowym jest zasadniczo trudna do odróżnienia od wielkiej depresji, choć obserwuje się stosunkowo większe zapotrzebowanie na sen i przejadanie się. Podstawową cechą tego zaburzenia jest przeplatanie się epizodów maniakalnych i depresyjnych. Aż u dwóch trzecich przypadków epizody te występują naprzemiennie bez okresu względnie normalnego funkcjonowania pomiędzy fazą depresji i fazą manii.
W DSM IV wyróżnia się zaburzenie afektywne dwubiegunowe I i zaburzenie afektywne dwubiegunowe II. W z.a.d. II nie obserwuje się pełnych epizodów manii, ale epizody hipomanii jak w przebiegu cyklotymii. Jest to odrębne zaburzenie a nie lżejsza forma zaburzenia afektywnego dwubiegunowego I, gdyż tylko u 5% przypadków (u których współwystępuje hipomania z depresją) przeradza się w zaburzenie maniakalno depresyjne. Epizod manii tym różni się od fazy hipomanii, że w istotnym stopniu dezorganizuje życie jednostki. Osoba przejawia znaczne pogorszenie funkcjonowania społecznego i zawodowego. Rozpoznaje się manię, gdy stan ogólnie wzmożonej aktywności psychoruchowej utrzymuje się przynajmniej przez okres tygodnia, ponadto jeżeli w tym czasie ujawnią nie mniej niż trzy z następujących objawów: wzmożona aktywność zadaniowa powiązana z brakiem zmęczenia oraz gonitwa myśli lub subiektywne poczucie ich przyśpieszenia, roztargnienie(trudności z koncentracją); wzmożona potrzeba mówienia lub pisania; znacznie zmniejszone zapotrzebowanie na sen; zawyżona samoocena, poczucie wyższości, nieuzasadnione poczucie mocy, wielkości i siły; zachowania bezceremonialne, lekkomyślne, niedocenianie ryzyka; odrzucanie wszelkich hamulców kulturowych i społecznych; rozrzutność, nierozważne inwestycje finansowe; ryzykowne zachowania seksualne. Jak dotychczas zostało wspomniane wyróżnia się również epizody mieszane. Wówczas osoby podczas epizodu manii odczuwają również lęk, pogorszenie nastroju, czasem towarzyszą im myśli samobójcze. Mieszane epizody częściej przejawiają kobiety niż mężczyźni.
Istotnym jest postawienie odpowiedniej diagnozy, co nie jest łatwe u osób, którym towarzyszy zaburzenie afektywne dwubiegunowe I/II czy cyklotymia. Często dochodzi do błędnej diagnozy, kiedy to po wystąpieniu epizodu depresji diagnozuje się zaburzenie afektywne jednobiegunowe. Dlatego tak ważna jest dłuższa obserwacja i szczegółowy wywiad, by móc wykluczyć przebyty epizod manii/ hipomanii. Prawidłowa diagnoza jest istotna gdyż stosuje się inne leczenie w obydwu przypadkach, a zastosowanie leczenia odpowiedniego do zaburzenia jednobiegunowego w sytuacji gdy osoba przejawia zaburzenie dwubiegunowe zwiększa prawdopodobieństwo ponownego ataku manii.
Objawy psychotyczne w zaburzeniu afektywnym dwubiegunowym
Schizoafektywne zaburzenie różnicuje się, jeśli objawom wielkiej depresji bądź w fazie depresyjnej z.a.d. u pacjentów towarzyszą zaburzenia poznawcze takie jak odrealniony sposób myślenia (urojenia), czy halucynacje (doznania percepcyjne odbiegające od rzeczywistości). Treść urojeń i halucynacji często jest niespójna z nastrojem. W przeciwieństwie do schizofrenii objawy psychotyczne są okresowe, co umożliwia stosunkowo dobre funkcjonowanie po ustąpieniu epizodu schizoafektywnego.
Etiologia zaburzeń afektywnych dwubiegunowych
Wyróżnia się zarówno przyczyny biologiczne jak i psychospołeczne, choć zakłada się znacznie silniejszy wpływ na pojawienie się zaburzenia pierwszych z wyróżnionych.
Przyczyny biologiczne – Dziedziczenie z.a.d. jest częstsze niż jednobiegunowego. Uwarunkowanie tego zaburzenia ma najprawdopodobniej charakter poligenowy. Badania wykazały, że zakłócenia w równowadze neuroprzekażników: serotoniny, dopaminy, norepinefryny są czynnikiem biochemicznym, będącym jedną z przyczyn ujawniania się zaburzenia . Podczas epizodów manii poziom zarówno dopaminy jak i norepinefryny jest znacząco podwyższony. Inne czynniki biologiczne, mogące stanowić przyczynę zaburzenia to: zakłócenia czynności osi przysadka-podwzgórze-nadnercza, przysadka-podwzgórze-tarczyca, zakłócenia rytmów biologicznych.
Przyczyny psychospołeczne – Stresujące przeżycia we wczesnym stadium choroby mogą przyspieszać pojawienie się epizodów maniakalnych i depresyjnych. Wraz z rozwojem choroby Kolejne epizody rzadko są wynikiem stresujących sytuacji, gdyż często występują niezależnie. Jednakże kolejne badania dowodzą prawdopodobieństwo, że sytuacje stresujące mogą wyzwalać kolejne epizody manii i depresji. Ponadto wykazano, że stresujące przeżycia przedłużają trwanie epizodu. Według podejścia psychodynamicznego zaburzenia maniakalne i depresyjne są przejawem obron organizmu w związku z ciężką sytuacją stresującą. Nadmierna aktywność może być np. próbą odsunięcia myśli od traumatycznego zdarzenia. Przejście od manii do depresji (zgodnie z wspomnianą teorią) ma miejsce w momencie załamania się funkcji obronnych manii, natomiast przejście od depresji do manii następuje celem podjęcia obrony przed dalszym pogrążaniem się w poczuciu własnej bezwartościowości.

Leczenie i jego wyniki

W lecznictwie farmakologicznym zaburzeń afektywnych jedno i dwubiegunowych znalazły zastosowanie leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki, anksjolityki. Podanie leków przeciwdepresyjnych (trójpierścieniowych) pacjentom, u których epizod depresji jest składową z.a.d. niejednokrotnie przyspiesza pojawienie się epizodu maniakalnego. W związku z powyższym lekarze coraz częściej przypisują leki antydepresyjne należące do grupy zwrotnego wychwytu serotoniny (np. Prozac). W przebiegu z.a.d. najczęściej stosuje się lit celem stabilizacji nastroju. Działanie soli litu jest zarówno przeciwdepresyjne i przeciwmaniakalne, dlatego w znacznym stopniu zapobiega cyklicznemu następowaniu po sobie epizodów manii i depresji. U osób z diagnozą z.a.d. zaleca się stałe przyjmowanie litu, co w znacznym stopniu ogranicza występowanie nawrotów choroby, jednakże nie eliminuje ich występowania całkowicie. Niestety terapia litem niesie ze sobą niepożądane skutki uboczne : pogorszona koordynacja ruchowa, kłopoty żołądkowo-jelitowe, zakłócenia pracy nerek. Pacjentom nie reagującym na lit podaje się leki przeciwdrgawkowe, natomiast pacjentom, u których występują objawy psychotyczne włącza się środki neuroleptyczne. Prócz farmakoterapii niejednokrotnie w leczeniu stosuje się elektrowstrząsy. Jednakże najlepsze wyniki uzyskuje się, gdy działanie środków farmakologicznych, niekiedy wspomagane elktrowstrząsami, uzupełnia indywidualna lub grupowa psychoterapia, pomagająca choremu w osiągnięciu stabilnego i długotrwałego przystosowania.
Barbara Krzyślak
psycholog

Bibliografia:
Baldwin D.S., Hirschfeld R.M.A., (2001), Depresja, Via Medica, Gdańsk
Carson C. R. , Butcher N.J., Mineka S., (2006), Psychologia zaburzeń, GWP, Gdańsk
De Walden-Gałuszko K., (1999), Zarys psychopatologii ogólnej i psychiatrii, WUG, Gdańsk
Preston J., , (2004), Pokonać depresję, GWP, Gdańsk
Zimbardo P.G., (2002), Psychologia i życie, PWN, Warszawa

Źródło: http://www.afektywni.pl/zaburzenieafektywnedwubiegunowe,35,l1.html

Pozdrawiam.

A. J.